Базалық мөлшерлеме туралы

Базалық мөлшерлеме – Ұлттық  Банктің ақша-кредит саясатының негізгі құралы. 

Ақша-кредит саясаты немесе АКС – бағаны тұрақтандыру үшін экономикадағы ақша құнын реттеуге бағытталған шаралар кешені. Ақша-кредит саясатының мақсаты – жылдық инфляцияны 5% шегінде ұстау.

Осы мақсатқа қол жеткізу үшін Ұлттық Банк экономикадағы базалық мөлшерлемені белгілеу арқылы пайыздық мөлшерлемені реттейді.

Базалық мөлшерлеме – Ұлттық Банк коммерциялық банктерге қысқа мерзімді несие беретін және коммерциялық банктерден депозиттерге ақша қабылдайтын пайыздық мөлшерлеме.

Егер Ұлттық Банк базалық мөлшерлемені көтерсе, белгілі бір уақыттан кейін банктер депозиттер мен несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді көтере бастайды. Яғни, несие алу құнын қымбаттатады, ал депозиттер тиімді болады. Бұл, өз кезегінде, тұтынушылық сұраныстың төмендеуіне әкеледі. Тұтыну азайған жағдайда баға өсімі баяулайды. Керісінше, базалық мөлшерлеме төмендеген кезде несиелер арзандайды, тауарлар мен қызметтерге сұраныс артады. Сәйкесінше экономикадағы ақша айналымының қарқыны артып, баға тезірек өседі.

Базалық мөлшерлеме бойынша шешім қабылдау әртүрлі көздерден: Ұлттық статистика бюросынан, халық пен кәсіпорындар арасында жүргізілген сауалнамалардан, банктердің есептерінен және басқа да ақпарат көздерінен ақпарат жинаудан басталады. 

Ақпаратты жинап, сараптап, сүзгіден өткізу процесінің өзі талдау және болжау жүйесі немесе FPAS деп аталады. Базалық мөлшерлеме бойынша шешім қабылдау процесі ақпарат жинауды, елдегі және әлемдегі жағдайды талдауды және экономикалық көрсеткіштерді болжауды қамтиды.

Базалық мөлшерлеме бойынша шешімдер  Ақша-кредит саясаты жөніндегі комитет отырысында қабылданады. Комитет бекітілген кестеге сәйкес жылына 8 рет жиналады. Қабылданған шешімдер Ұлттық Банктің сайтында пресс-релиз түрінде жарияланады.  

Сонымен қатар қабылданған шешімдер БАҚ-та жарияланады және Ұлттық Банк басшылығының сұхбаттарында кеңінен таратылады.

2025 жылғы 11 наурызда Ұлттық Банктің Ақша-кредит саясаты комитеті базалық мөлшерлемені 16,5% деңгейінде белгілеу туралы шешім қабылдады. Базалық мөлшерлеме бойынша келесі шешім 2025 жылғы 11 сәуірде Астана уақыты бойынша сағат 12:00-де жарияланады.

Базалық мөлшерлеме бойынша шешім қабылдау кестесі ҚҰБ сайтында «Міндеттері – Ақша-кредит саясаты – Базалық мөлшерлеме бойынша шешім қабылдау графигі» бөлімінде орналастырылған.

ҚР Ұлттық Банкі Маңғыстау филиалының ақпараты бойынша

О базовой ставке

Базовая ставка – это основной инструмент денежно-кредитной политики Национального Банка. 

Денежно-кредитная политика, или ДКП, – это комплекс мер, направленных на регулирование стоимости денег в экономике для обеспечения стабильности цен. Целью денежно-кредитной политики является поддержание годовой инфляции вблизи 5%.

Чтобы достичь этой цели Национальный Банк регулирует процентную ставку в экономике путем установления базовой ставки.

Базовая ставка – это процентная ставка, по которой Национальный Банк предоставляет краткосрочные кредиты коммерческим банкам и принимает денежные средства на депозиты от коммерческих банков. 

Если Национальный Банк повышает базовую ставку, то через определенное время банки начнут повышать процентные ставки по депозитам и кредитам. То есть кредиты становятся дороже, а депозиты выгоднее, что приводит к меньшему потреблению. Меньше тратим, значит ниже спрос. Это приводит к охлаждению цен и замедлению инфляции. При снижении базовой ставки – кредиты становятся дешевле, спрос на товары и услуги растет, цены растут быстрее, движение денег в экономике ускоряется. 

Принятие решения по базовой ставке начинается со сбора информации из разных источников: Бюро национальной статистики, опрос населения и предприятий, отчеты банков и из других источников. 

Сам процесс сбора информации называется системой анализа и прогнозирования или FPAS. Процесс принятия решения по базовой ставке включает в себя сбор информации, анализ ситуации в стране и мире и прогнозирование экономических показателей. 

Решения по базовой ставке принимаются Комитетом по денежно-кредитной политике 8 раз в год согласно утвержденному графику принятия решения и объявляется на сайте Национального Банка в виде пресс-релиза.  

Принятое решение освещается в СМИ, а также в интервью руководства Национального Банка.

11 марта 2025 года Комитет по денежно-кредитной политике Национального Банка принял решение установить базовую ставку на уровне 16,5%. Следующее решение по базовой ставке будет объявлено 11 апреля 2025 года в 12:00 по времени Астаны.

График принятия решений по базовой ставке размещен на сайте НБК в разделе «Функции – Денежно-кредитная политика – График принятия решений по базовой ставке». 

По информации Мангистауского филиала Национального Банка